Ogólnie o tlenkach - Definicja itd.

Tlenki – Nieorganiczne. Dwupierwiastkowe połączenia dowolnego pierwiastka z tlenem - tlen ma -II stopień utlenienia i wartościowość II . Nazwy tlenków tworzy się, pisząc słowo tlenek i kolejno nazwę pierwiastka chemicznego w dopełniaczu, ewentualnie jego wartościowość (dokładnie stopień utlenienia), gdy pierwiastek ten może zmieniać jej wartościowość.  Przykłady: woda (H₂O), krzemionka, czyli główny składnik piasku kwarcowego (SiO₂), dwutlenek węgla (CO₂).
W chemii organicznej tlenkami określane są epitlenki, czyli związki, w których sąsiadujące atomy węgla oprócz wiązania węgiel-węgiel połączone są też mostkiem tlenowym tworząc pierścień trójczłonowy.

Właściwości tlenków

Właściwości fizyczne

Tlenki mają bardzo różne własności fizyczne, które zależą od pierwiastka łączącego z tlenem: od substancji stałych o bardzo wysokich temperaturach topnienia (tlenek wolframu), przez ciecze (woda), po gazy (podtlenek azotu). Większość tlenków metali ma podobny, biały bądź szary kolor bez połysku, jednak znanych jest też wiele tlenków barwnych, np. czarny tlenek żelaza(II), czerwono-brązowy tlenek żelaza(III) (rdza), jaskrawoczerwony lub żółty tlenek rtęci(II) bądź zielony tlenek chromu(III) i inne.

Zmiana barwy tlenku wraz ze zmianą stopnia utlenienia metalu

Tlenek ołowiu(II) PbO	Tlenek ołowiu(II i IV) Pb3O4	Tlenek ołowiu(IV) PbO2

Właściwości chemiczne

Tlen w tlenkach zawsze występuje na minus drugim stopniu utleniania (-II; nie dotyczy to nadtlenków
i ponadtlenków). Mają one bardzo różne własności chemiczne w zależności od elektroujemności i stopnia utlenienia pierwiastka, z którym tlen tworzy wiązanie.

• właściwości redukująco-utleniające:
  • utleniacze: tlenki łatwo oddające tlen, np. tlenek rtęci(II)
  • reduktory: tlenki łatwo utleniające się, np. tlenek węgla(II)
• reaktywność chemiczna
  • tlenki reaktywne, np. tlenki metali I grupy układu okresowego, tlenki azotowców
    i fluorowców
  • tlenki mało aktywne chemicznie, np. dwutlenek krzemu
• właściwości kwasowo-zasadowe
  • tlenki zasadowe: reagują z kwasami dając sole, zazwyczaj alkalizują wodą (podwyższają odczyn pH)
  • tlenki kwasowe: reagują z zasadami dając sole, zazwyczaj zakwaszają wodą
  • tlenki amfoteryczne: reagują zarówno z kwasami, jak i z zasadami; są to głównie tlenki pierwiastków grup przejściowych i tlenki metali z grup 13–15 + berylu.
  • tlenki obojętne: nie reagują z kwasami ani z zasadami z wytworzeniem soli; należą do nich niektóre tlenki niemetali na niskich stopniach utlenienia, np. NO i CO oraz tlenki gazów szlachetnych

Jeżeli metal przejściowy tworzy tlenki na różnych stopniach utlenienia (np. mangan), właściwości kwasowe tlenku rosną wraz ze wzrostem stopnia utlenienia. Przykładowo, tlenki manganu to m.in. MnO, MnO₂ lub Mn₂O₇:
Tlenek manganu(II), MnO z kwasami daje sole zawierające kation Mn²⁺:

MnO + H₂SO₄ → MnSO₄ + H₂O

Tlenek manganu(IV), MnO₂ reaguje z mocnymi kwasami i mocnymi zasadami (nie reaguje z wodą):

MnO₂ + 4KOH + 2H₂O → K₄[Mn(OH)₈]

MnO₂ + 2H₂SO₄ → Mn(SO₄)₂ + 2H₂O (sole manganu(IV) są nietrwałe i otrzymywanym produktem reakcji MnO₂ z kwasami są zazwyczaj związki manganu(II), np. 2MnO₂ + 2H₂SO₄ → 2MnSO₄ + O₂ + 2H₂O)

Tlenek manganu(VII), Mn₂O₇, z wodą tworzy kwas manganowy(VII) (kwas nadmanganowy), a z zasadami sole, manganiany(VII) (nadmanganiany):

Mn₂O₇ + H₂O → 2HMnO₄

Mn₂O₇ + 2KOH → 2KMnO₄ + H₂O